Kamer
Sinds de splitsing van de kieskring Brussel-Halle-Vilvoorde (BHV) genieten onze zes gemeenten van een bijzondere regeling en vormen samen het nieuwe kieskanton Sint-Genesius-Rode (SGR).
Het komt erop neer dat Franstaligen er voor Franstalige lijsten kunnen stemmen van een andere kieskring. Deze regeling vormt een deel van de prijs die de Vlamingen dienen te betalen voor de splitsing van de kieskring BHV. Voor de Kamer kunnen de kiezers in het kanton SGR sinds 2014 kiezen of ze stemmen op de lijsten van de kieskring Vlaams-Brabant of op de lijsten van de kieskring Brussel-Hoofdstad. Op 9 juni vinden voor de derde keer Kamerverkiezingen plaats in het nieuwe kieskanton SGR. In 2014 zorgt de vernieuwde procedure nog voor heel wat onwennigheid en leidt tot een beduidend hoger aantal blanco-en ongeldige stemmen in het nieuwe kanton, vergeleken bij de andere Vlaamse kantons. Nu lijkt de speciale procedure stilaan ingeburgerd maar het aantal blanco-en ongeldige stemmen blijft hoger dan elders. In het kanton SGR bedraagt het 6,5% tegenover 4,6% voor de hele kieskring Vlaams-Brabant en 5,6% voor heel het land.
Wat het aantal niet opgedaagde kiezers, gewettigd of ongewettigd, betreft is er minder verschil tussen het kanton SGR (11,1%) en de rest van het land (11,5%). Als we nagaan hoeveel kiezers gebruik maken van het recht om voor de kieskring Brussel-Hoofdstad te kiezen, merken we een gestage stijging van 59,61% in 2014 naar 60,46% in 2019 en 61,29% in 2024 (zie tabel 1).
De keuze voor de kieskring Brussel-Hoofdstad is het hoogst in Linkebeek met 73,23% en ligt het laagst in Wemmel met 50,2%. Het lijkt aannemelijk uit de stijging van de keuze voor de kieskring Brussel-Hoofdstad een toename van het aantal Franstaligen in de zes af te lezen omdat in Brussel-Hoofdstad zowat alle Franstalige partijen aanwezig zijn. Wellicht klopt deze aanname grotendeels, maar zulke eenduidige gevolgtrekking ligt moeilijk. Het is inderdaad zo dat geen enkele uitgesproken Franstalige lijst zich nog presenteert in de Vlaams-Brabantse kieskring nadat nu ook Défi er de brui aan geeft, maar het valt wel op dat alle Vlaamse lijsten in de kieskring Brussel-Hoofdstad ook stemmen sprokkelen uit de zes.
Vlaams Parlement
Afgezien van de herindeling in het nieuwe kanton SGR verandert er niets aan de modaliteiten voor de verkiezing van het Vlaams Parlement. Traditiegetrouw hokken enkele Franstalige partijen samen op de UF lijst. Op 9 juni herbergt deze lijst kandidaten van MR, Les Engagés, PS, Défi en enkele onafhankelijken. Sinds de eerste rechtstreekse verkiezing van het Vlaams Parlement in 1995 en dit tot 2014 haalt UF telkens één zetel in de kieskring Vlaams-Brabant. UF vertegenwoordigt de verschillende ideologische strekkingen en kan zo alle Franstalige kiezers in Vlaams-Brabant aanspreken. Zowat de helft van de stemmen die UF in Vlaams-Brabant kan verzamelen komen uit het kanton SGR met de zes faciliteitengemeenten. In 2014 wordt zeer nipt (5,01%) nog een zetel behaald maar hierna stopt het. Het francofone vuur lijkt vandaag wat gedoofd want voor de derde keer op rij verliest de UF lijst heel wat van haar pluimen (zie tabel 2). Op 9 juni kan UF slechts 30,11% van de kiezers bekoren. In 2019 is dit nog 37,75% en in 2014 zelfs 41,72%. We noteren wel een stijging van het aantal blanco en ongeldige stemmen in het kanton SGR van 9,72% in 2019 naar 11,4% in 2024. Het valt ook op dat het cijfer blanco en ongeldige stemmen voor het Vlaamse Parlement in het kanton SGR bijna dubbel zo hoog ligt als dat voor de verkiezingen van de Kamer, namelijk 11,4% tegenover 6,46%. Waarschijnlijk stemt een groot percentage kiezers die voor de Kamer voor de kieskring Brussel-Hoofdstad opteren, blanco of ongeldig voor het Vlaams parlement omdat ze hun gading niet (meer) vinden bij UF en een stem op een Vlaamse lijst een brug te ver vinden. Het is tevens zo dat ECOLO traditioneel haar kiezers uit het kanton SGR aanraadt om voor het Vlaams Parlement voor zielsgenoot Groen te stemmen. De unitaire partij PTB PVDA komt ook op als PVDA in Vlaams-Brabant en recupereert automatisch ook een aanzienlijk gedeelte van de Franstalige stemmen. We proberen in tabel 2 weer te geven hoe de kiezers die voor de Kamer voor de Kieskring Brussel-Hoofdstad kiezen, gestemd hebben voor het Vlaams Parlement. Het stemgedrag van deze kiezers leiden we af door voor elke partij het aantal stemmen uitgebracht voor het Vlaams Parlement te verminderen met de kiezers die voor de Kamer voor de kieskring Vlaams-Brabant op dezelfde partij stemmen. We gaan er impliciet van uit dat de kiezers voor beide verkiezingen op dezelfde partij stemmen. Het aantal kiezers dat zijn stem op 9 juni uitbrengt voor de Kamer en het Vlaams Parlement verschilt niet significant. Bijgevolg menen we dat onze eenvoudige deductiemethode steek houdt en een goede indicator is voor het stemgedrag van de “Brusselse” Kamerkiezers bij het uitbrengen van hun stem voor het
Vlaams Parlement. Zoals verwacht zuigt het UF het grootste aantal stemmen aan uit deze kiezersgroep, maar meer dan de helft stemt uiteindelijk wel voor een “Vlaamse” lijst voor het Vlaams Parlement. Zoals eerder al vermeld brengt ook een aanzienlijk aantal kiezers een blanco of ongeldige stem uit. Terwijl alle Vlaamse lijsten stemmen sprokkelen bij de “Brusselse” kiezersgroep, lijken toch vooral Open VLD en Groen deze stemmen te recupereren.
Europees Parlement
Voor het Europese Parlement kunnen de kiezers van het kieskanton SGR een stem uitbrengen hetzij voor het Nederlands kiescollege, hetzij voor het Frans kiescollege. De verkiezingen voor het Europees Parlement in het kanton SGR leveren het uitgelezen forum om taalaanhorigheid af te meten uit de verkiezingsuitslagen. Immers, net als in Brussel, biedt zich hier een kiesplek aan waar ondubbelzinnig voor Vlaamse of Franstalige lijsten moet worden gekozen. Wanneer we er van uit gaan dat de Nederlandstalige kiezers voor het Nederlands kiescollege hebben gekozen, ziet het er niet zo goed uit voor de aanwezigheid van Nederlandstaligen in de zes. Zoals kan afgelezen worden in tabel 3 gaat de keuze voor het Nederlands kiescollege met rasse schreden achteruit. In 2024 kiest nog slechts 28,58% van het electoraat in het kanton SGR voor het
Nederlands kiescollege en 66,49 voor het Frans kiescollege. In 2014 was dit nog respectievelijk 37,7% en 57,16%. Het kiezerskorps voor de Europese verkiezingen is groter dan dat voor de Kamer en het Vlaams Parlement. Enerzijds staan sinds dit jaar ook de 16 en 17 jarigen op de kiezerslijsten en geldt voor hen evenzeer de kiesplicht. Anderzijds kunnen ook EU onderdanen die op het grondgebied van de gemeente wonen en dat zij er nogal wat in het kanton SGR- zich onder bepaalde voorwaarden registreren op de kiezerslijst. We denken niet dat de aanwezigheid van deze extra “Europese” kiezers het communautair beeld vervormt. Een keuze voor een van beide kieskringen geeft immers aan, ook voor niet-Franstalige anderstaligen, voor welke taalgemeenschap men de meeste affiniteit betoont. Wel is het zo dat in ons kanton ex-premier
Sophie Wilmes woonachtig is en zij in de Franse kieskring een recordscore haalt als lijsttrekker. Zij is dan ook als enige inwoner uit de zes met glans verkozen voor het Europese parlement.
Het is niet onwaarschijnlijk dat haar naambekendheid zorgt voor wat extra stemmen voor het Frans kiescollege bij anderstaligen.
